ENV: BÁO ĐỘNG TÌNH TRẠNG BUÔN BÁN CHIM HOANG DÃ TẠI VIỆT NAM

Việt Nam được biết đến là điểm đến quan trọng của nhiều loài chim hoang dã, di cư. Tuy nhiên, tình trạng săn bắt và buôn bán trái phép các loài chim hoang dã đang đe dọa nghiêm trọng đến đa dạng sinh học. Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) mới đây đã chia sẻ số liệu đáng báo động liên quan đến thực trạng này.

Trong giai đoạn từ tháng 1 năm 2019 đến tháng 8 năm 2025, ENV đã ghi nhận tổng cộng 4.728 vụ việc, với 13.947 vi phạm liên quan đến các loài chim hoang dã bản địa và di cư trên toàn quốc. Số lượng chim hoang dã bị vi phạm trong 3.552 vụ quảng cáo và buôn bán được ENV ghi nhận lên tới con số 615.741 cá thể. Tuy chỉ mang tính chất “bề nổi”, nhưng những con số này đã cho thấy mức độ tàn phá hệ sinh thái nghiêm trọng từ hoạt động quảng cáo, buôn bán chim hoang dã có dấu hiệu vi phạm. Trên khía cạnh tiêu thụ, tháng 7 vừa qua, theo đề nghị của Chi cục Kiểm lâm Hà Nội, ENV đã tiến hành khảo sát sơ bộ tại các nhà hàng, cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống trên địa bàn thành phố Hà Nội. Kết quả cho thấy, 49/118 cơ sở mở cửa kinh doanh có dấu hiệu quảng cáo, buôn bán chim hoang dã, chim di cư không rõ nguồn gốc, xuất xứ.

Thực đơn quảng cáo chim hoang dã của một nhà hàng tại Hà Nội

Theo thống kê của ENV, 66,3% số vụ quảng cáo, buôn bán chim hoang dã bản địa và di cư được phát hiện trên Internet. Trong đó, mạng xã hội Facebook chiếm tỷ trọng áp đảo, với 91,9% các vụ vi phạm trực tuyến được ghi nhận trên nền tảng này. Các đối tượng vi phạm lợi dụng Internet để không chỉ bán lẻ chim cảnh, chim để thịt mà còn công khai quảng cáo các công cụ săn bắt mang tính tận diệt, ví dụ như lưới tàng hình, loa bẫy chim, làm gia tăng áp lực lên đa dạng sinh học.

Lưới bẫy chim thu được ở Thanh Hóa

Trước tình hình bẫy bắt, buôn bán chim diễn biến phức tạp, ngày 17/5/2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 04/CT-TTg về các nhiệm vụ và giải pháp cấp bách để bảo tồn chim hoang dã, di cư. Sau khi Chỉ thị này được ban hành, nhiều văn bản chỉ đạo từ các cơ quan cấp bộ, cấp tỉnh đã được triển khai, yêu cầu tăng cường tuyên truyền, rà soát các khu vực chim di cư, gỡ bỏ thiết bị săn bắt và xử lý nghiêm vi phạm. Chỉ thị này mang nhiều ý nghĩa tích cực, cho thấy sự quan tâm của Chính phủ trong việc xử lý hoạt động săn bắt, buôn bán mang tính “tận diệt” đối với chim hoang dã, di cư, từ đó thúc đẩy các nỗ lực thực thi pháp luật. Nhờ vậy, trong những năm qua, nhiều đối tượng quảng cáo, buôn bán trái phép chim hoang dã đã bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Đáng chú ý là trường hợp hai đối tượng tại Kiên Giang bị tuyên phạt lần lượt 5 năm và 5 năm 6 tháng tù vào đầu năm 2024 vì săn bắt trái phép 35 cá thể chim hoang dã trong Vườn quốc gia U Minh Thượng (Kiên Giang). Mới đây, một đối tượng đăng 12 bài đăng quảng cáo bán chim trên mạng xã hội Facebook đã bị cơ quan chức năng tỉnh Quảng Nam (nay là thành phố Đà Nẵng) xử phạt 13 triệu 500 nghìn đồng.

Để chấm dứt tình trạng săn bắt và buôn bán chim hoang dã trái phép, ENV đề xuất ba giải pháp trọng tâm:

1. Hoàn thiện thể chế: Bổ sung quy định pháp luật để cấm triệt để và xử phạt hoạt động quảng cáo, sản xuất, và sử dụng các công cụ săn bắt mang tính tận diệt (ví dụ: lưới tàng hình, loa bẫy chim) cũng như các hành vi cổ súy, khoe khoang chiến tích săn bắt trên mạng xã hội.
2. Tăng cường thực thi pháp luật: Cơ quan chức năng cần siết chặt kiểm soát các hoạt động buôn bán chim hoang dã trái phép, đặc biệt là hoạt động quảng cáo, buôn bán trên không gian mạng, xử lý nghiêm TỪNG bài đăng rao bán trái phép và áp dụng mức phạt cao cho các trường hợp tái phạm.
3. Giảm nhu cầu tiêu thụ: Đây là giải pháp mang tính chất thường xuyên và dài hạn. Khi nhu cầu tiêu thụ chim hoang dã làm thực phẩm hoặc nuôi nhốt làm chim cảnh không còn, hoạt động săn bắt, buôn bán trái phép sẽ tự động chấm dứt.

“Không loài chim nào có thể tồn tại trước tốc độ săn bắt và buôn bán như hiện nay. ENV đánh giá cao nỗ lực của các cơ quan chức năng trong công tác quản lý, bảo vệ và xử lý vi phạm liên quan đến chim hoang dã, đồng thời kêu gọi các địa phương tăng cường các biện pháp kiểm soát, ngăn chặn hoạt động quảng cáo, săn bắt, buôn bán trái phép chim hoang dã. Mỗi người dân cũng cần hiểu rằng, mỗi khi mua hoặc tiêu thụ chim rừng là đang góp phần khiến bầu trời vắng dần những cánh chim hoang dã.” Bà Bùi Thị Hà, Phó Giám đốc ENV, nhấn mạnh.

Bảo vệ chim hoang dã để Việt Nam luôn là điểm đến an toàn cho các loài chim và gìn giữ cân bằng sinh thái cũng như hình ảnh của Việt Nam trên trường quốc tế. Nếu phát hiện vi phạm liên quan đến chim hoang dã, mỗi người dân có thể thông báo tới cơ quan chức năng hoặc liên hệ đường dây nóng miễn phí 1800-1522 của ENV.